13 feb Uitleg algemene voorwaarden: de Hoge Raad verduidelijkt
De Nederlandse rechtspraak staat bol van zaken waarin de uitleg van overeenkomsten en algemene voorwaarden centraal staan. De Hoge Raad heeft in het Haviltex-arrest geoordeeld dat bij de uitleg van overeenkomsten naast de tekstuele uitleg ook moet worden gekeken naar de verwachtingen die partijen over en weer van elkaar mogen hebben. Dit wordt wel de subjectieve uitleg genoemd. De rechtsregel voor de uitleg van algemene voorwaarden wijkt af van het Haviltex-arrest. In de regel wordt er namelijk niet onderhandeld over algemene voorwaarden. Daarom worden algemene voorwaarden vaak geheel grammaticaal uitgelegd. Ook wel de objectieve uitleg.
Recent heeft de Hoge Raad geoordeeld over de uitleg van de bankvoorwaarden van Rabobank. In die bankvoorwaarden stond dat een kredietnemer ten aanzien van Rabobank afstand deed van ‘subrogatie’.
Subrogatie kan bij concernfinanciering tot nadelige situaties leiden voor financierende banken. Subrogatie betekent dat een partij die de schuld van een ander betaalt, de vordering op die ander overneemt. Bijvoorbeeld: onderneming A en onderneming B vormen een concern. Onderneming B gaat een bankschuld aan waarvoor onderneming B een pandrecht afgeeft aan de bank. Onderneming A staat borg voor de bankschuld van onderneming B. Als onderneming B de bankschuld niet aflost en onderneming A als borg de schuld deels betaalt aan de bank, dan neemt onderneming A de door haar betaalde vordering jegens onderneming B over van de bank inclusief het pandrecht (deze overgang is subrogatie). Als de bank vervolgens het pandrecht uitwint, dan moet zij de opbrengst met onderneming A delen.
Terug naar de zaak bij de Hoge Raad; taalkundig waren de bankvoorwaarden van Rabobank niet duidelijk. Afstand doen van een recht betekent namelijk dat een bestaand recht wordt verworpen. De Rabobank bedoelde met de bankvoorwaarden dat de kredietnemer geen beroep op (toekomstige) subrogatie kon doen, Rabobank wilde het recht op subrogatie uitsluiten in plaats van afstand doen/verwerpen. In de zaak van Rabobank speelde mee dat de kredietnemer failliet was verklaard na de situatie van subrogatie en daarom niet meer bevoegd was om afstand te doen van subrogatie.
De Hoge Raad heeft in deze zaak geoordeeld dat bij de uitleg van algemene voorwaarden alle omstandigheden gewogen moeten worden in het licht van de redelijkheid en billijkheid. De aannemelijkheid van bepaalde rechtsgevolgen spelen mee bij de uitleg. Rabobank heeft in deze zaak succesvol betoogd dat zij met de bankvoorwaarden bedoelde het recht op subrogatie uit te sluiten. Volgens Rabobank zou een andere uitleg tot zeer verschillende rechtsgevolgen in en buiten faillissement leiden (na faillissement zou de werking van het artikel vervallen). Dit was niet de bedoeling. De Hoge Raad volgt dit betoog en legt de bankvoorwaarden uit zoals door Rabobank bedoeld.
Moraal van deze zaak is dat de rechter bij de uitleg van algemene voorwaarden niet uitsluitend kijkt naar de taalkundige uitleg maar ook naar de aannemelijkheid van rechtsgevolgen van verschillende interpretaties. Dit kan voor gebruikers een extra argument opleveren in de discussie over uitleg van algemene voorwaarden.
Tot slot wordt benadrukt dat dit artikel betrekking heeft op de uitleg van algemene voorwaarden in zakelijke contracten (B2B). Voor de uitleg van algemene voorwaarden in consumentencontracten kunnen andere regels gelden.
Voor vragen of advies over dit onderwerp kunt u contact opnemen met Sander Pieroelie (06-222 878 65) of Sabine Chan (06-578 911 13).