Inleiding

Het zakelijke en persoonlijke leven lopen regelmatig door elkaar, bijvoorbeeld wanneer een bestuurder zich persoonlijk borg stelt voor schulden van de vennootschap die hij of zij bestuurt. Dat kan ertoe leiden dat een bestuurder in privé verplichtingen aangaat die wezenlijke gevolgen kunnen hebben voor de huwelijksgemeenschap. Om echtgenoten van ondernemers en bestuurders te beschermen, bepaalt de wet dat voor het verrichten van bepaalde rechtshandelingen door de ene echtgenoot toestemming van de andere echtgenoot nodig is (de zogeheten “1:88 verklaring”). De 1:88 verklaring is bijvoorbeeld nodig bij verkoop van de echtelijke woning, borgstellingen en koopovereenkomsten op afbetaling die niet onder de normale uitoefening van een beroep of bedrijf vallen. Als de toestemming ontbreekt, dan is de echtgenoot bevoegd om de rechtshandeling te vernietigen.

Voorbeelden

De rechtspraak biedt tal van voorbeelden van zaken waarin een rechtshandeling wordt vernietigd vanwege het ontbreken van de 1:88 verklaring. Een groot deel van die voorbeelden gaat over persoonlijke borgstellingen of bankgaranties. In dat soort zaken spitst de discussie zich toe op de vraag of de rechtshandeling is aangegaan buiten de normale uitoefening van het beroep of bedrijf. Vanwege de vergaande gevolgen van een geslaagd beroep op vernietiging, wordt de 1:88 verklaring vrijwel standaard opgenomen in (incidentele) overeenkomsten waar de ondernemer persoonlijk garant staat.

Recente uitspraak inzake koop op afbetaling

Een andere soort rechtshandeling waarvoor toestemming van de echtgenoot is vereist, is de ‘koop op afbetaling’. Een beroep op vernietiging van dit soort overeenkomsten is vooral bekend uit het consumentenrecht, zoals de Dexia-affaire. In het zakenleven lijkt minder snel te worden aangenomen dat sprake kan zijn van een koop op afbetaling waarvoor de 1:88 verklaring is vereist. Ten onrechte, zo bleek uit een recente uitspraak van het Hof Den Bosch.

Feiten
In die zaak had een ondernemer in privé de aandelen in een kledingwinkel gekocht voor een bedrag van EUR 10.000. Om de koopprijs te kunnen betalen had de ondernemer met de verkoper van de aandelen afgesproken dat de koopprijs in 20 termijnen (als lening) zou worden afbetaald. De echtgenote van de ondernemer had geen toestemming gegeven voor de aflossingsregeling. Toen de kledingwinkel vervolgens failliet ging, had de ondernemer de lening nog niet afbetaald, en eiste de verkoper de lening op. Op dat moment vernietigde de echtgenote van de ondernemer de koopovereenkomst en bijbehorende geldlening, omdat zij geen toestemming had gegeven terwijl dat wel was vereist.

Oordeel Hof
Het Hof oordeelde dat de overeenkomst kwalificeerde als een koop op afbetaling buiten de normale bedrijfsvoering. Het beroep op vernietiging van de koopovereenkomst op afbetaling door de echtgenote wegens ontbreken van toestemming slaagde. Door de vernietiging van de overeenkomst verloor de verkoper de vordering op de ondernemer en werd de verkoper met terugwerkende kracht weer eigenaar van de inmiddels failliete kledingwinkel. Al met al een zeer ongelukkige en onwenselijke uitkomst voor de verkoper. En eentje die voorkomen had kunnen worden door de echtgenote toestemming te laten geven voor de koopovereenkomst en afbetalingsregeling.

Conclusie

Voor de praktijk is het belangrijk om te onthouden dat ondernemers die in privé aandelen kopen tegen een uitgestelde koopprijs (vaak in de vorm van een ‘vendor loan’) in feite een koopovereenkomst op afbetaling sluiten. De echtgenoot/echtgenote van die ondernemer moet toestemming geven voor die overeenkomst. Het ontbreken van die toestemming kan grond voor vernietiging van de koopovereenkomst vormen, met alle gevolgen van dien. Voor de volledigheid wordt nog opgemerkt dat aandelen in de regel worden gekocht door vennootschappen en niet in privé. In dergelijke transacties geldt deze problematiek van de 1:88 verklaring niet.

Voor vragen of advies over dit onderwerp kunt u contact opnemen met Sander Pieroelie (06-22287865) of Sabine Chan (06-57891113).

Dit artikel is gepubliceerd in de Nieuwsbrief Vestius van juli 2021

Terug naar overzicht