Eén van de bekendste uitspraken van de Hoge Raad is het ‘Haviltex-arrest’ uit 1981. In dat arrest heeft de Hoge Raad bepaald dat de uitleg van een overeenkomst niet alleen afhangt van de tekst maar ook van de bedoeling van partijen en verwachtingen over en weer. Het Haviltex-criterium is een belangrijk stuk gereedschap dat juristen en rechters gebruiken bij een geschil over de uitleg van contracten. Recent heeft de Hoge Raad zich uitgelaten over de vraag of het Haviltex-criterium contractueel mag worden uitgesloten.

Samenvatting van de zaak

De zaak die tot de Hoge Raad kwam draaide om een geschil over de uitleg van een vaststellingsovereenkomst (“VSO”) die in 2009 was gesloten in het kader van een echtscheiding. In de VSO is een contractuele uitlegmaatstaf opgenomen die kort gezegd bepaalt dat de grammaticale uitleg van de overeenkomst prevaleert boven de partijbedoeling en het Haviltex-criterium. Het Haviltex-criterium is in deze VSO dus contractueel uitgesloten.

In de VSO is onder andere het volgende bepaald: “De partneralimentatie zal eindigen op de dag dat de vrouw de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, te weten op 24 mei 2021.”

De vrouw is 65 jaar geworden op 25 mei 2022 en zij bereikt op 25 mei 2024 de AOW leeftijd.

De vrouw verzocht de rechter om – in afwijking van de VSO – de einddatum van partneralimentatie te verlengen naar 25 mei 2022 of 25 mei 2024. Volgens de vrouw was de datum in de VSO een verschrijving. En moest er bij de uitleg van de VSO toch ook gekeken worden naar de gevolgen van een bepaalde uitleg en de bedoeling van partijen.

Oordeel Hof

Het Hof heeft geoordeeld dat de VSO uitgelegd moest worden op basis van enkel de begrippen die maar op één manier zouden kunnen worden uitgelegd. Begrippen in de VSO die op meerdere wijzen uitgelegd kunnen worden (zoals het begrip ‘pensioengerechtigde leeftijd’) heeft het Hof buiten beschouwing gelaten. Voor de uitleg van die begrippen zou het Hof de partijbedoeling en het Haviltex-criterium moeten toepassen. En dat is contractueel uitgesloten. Het Hof heeft geoordeeld dat de partneralimentatie eindigde op 21 mei 2021 omdat die datum niet voor tweeërlei uitleg vatbaar was. Uitleg van het begrip ‘pensioengerechtigde leeftijd’ en de bedoeling van partijen heeft het Hof achterwege gelaten. De vrouw heeft vervolgens cassatie ingesteld bij de Hoge Raad.

Oordeel HR

De Hoge Raad heeft het oordeel van het Hof bekrachtigd. Hierdoor heeft de Hoge Raad bevestigd dat het mogelijk is om het Haviltex-criterium contractueel uit te sluiten. Een overeenkomst wordt dan enkel uitgelegd in overeenstemming met de uitlegmaatstaf die partijen contractueel zijn overeengekomen.

Conclusie

De Hoge Raad heeft met deze uitspraak partijen de vrijheid gegeven om de uitlegmaatstaf van hun overeenkomst contractueel vast te leggen. Het is interessant om te zien hoe rechters hiermee omgaan. Het Haviltex-criterium biedt rechters (en partijen) namelijk ruimte om onbedoelde of onredelijke gevolgen van een overeenkomst te corrigeren. Die ruimte verdwijnt als het Haviltex-criterium (vaker) wordt uitgesloten. Het is echter maar de vraag of het verstandig is om een contractuele uitlegmaatstaf op te nemen en Haviltex-criterium uit te sluiten. Het voordeel van het uitsluiten van het Haviltex-criterium is dat er meer zekerheid ontstaat. De afspraken op papier worden een stuk ‘harder’. Het risico is dat je als partij bij het opstellen van een contract nooit weet of je een beroep op het Haviltex-criterium moet doen. Het uitsluiten van het Haviltex-criterium kan achteraf spijt opleveren.

Wilt u meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met Sander Pieroelie (06-222 878 65).

Dit artikel is gepubliceerd in de Nieuwsbrief Vestius van december 2023