Om deze vraag te beantwoorden is het eerst goed om te weten wat smart contracts precies zijn. Smart contracts zijn toepassingen die gebruik maken van blockchain technologie. Blockchain is niet veel meer dan een digitaal register waarin transacties worden bijgehouden. Dit register wordt niet op één plek bewaard, maar op een netwerk van computers. Iedere transactie wordt door het netwerk gecontroleerd, misbruik wordt daardoor vrijwel onmogelijk. Als een register met transacties vol is, dan wordt een nieuw register gemaakt die aan de vorige register(s) wordt gekoppeld (zo ontstaat een ketting of ‘chain’ van aan elkaar geregen registerblokken of ‘blocks’). Als de transacties van een bepaald (digitaal) object op een blockchain worden bijgehouden, dan kunnen in principe alle voorgaande transacties worden achterhaald.

Blockchain is vooral bekend van cryptovaluta, maar de technologie kan breder worden toegepast. Bijvoorbeeld voor smart contracts. Een smart contract is een computerprogramma dat op een blockchain wordt toegepast. Kenmerkend aan smart contracts is dat bepaalde afspraken in ongewijzigde softwarecode wordt gegoten, en dat smart contracts werken volgens het ‘if A, then B’ principe.

Een voorbeeld van een smart contract is koop en verkoop van een digitaal object zoals NFT. Als het platform registreert dat de NFT aan koper is overgedragen (if A) dan wordt overeenkomstig het smart contract automatisch tot betaling overgegaan (then B). Een ander voorbeeld zou kunnen zijn dat wanneer een partij aan voorwaarden voldoet voor het verkrijgen van een subsidie of uitkering (if A), de overheid die subsidie of uitkering automatisch toekent.

Een smart contract is niet slim in de zin dat de code geen ‘denkwerk’ verricht of beslissingen neemt, maar vooral vooraf bepaalde handelingen verricht. Een smart contract lijkt niet inzetbaar voor complexere overeenkomsten (hoewel ook complexere contracten soms in verschillende ‘if A, then B’ handelingen kunnen worden opgebroken).

Op dit moment zijn smart contracts vooral geschikt om gestandaardiseerde overeenkomsten (in bulk) te verwerken, zoals verkooptransacties op een bepaald platform of subsidieaanvragen. Voor individuele maatwerkcontracten zijn smart contracts minder geschikt en ook niet opportuun, gelet op de kosten voor het schrijven van de programmacode. Het noodzakelijke denkwerk om smart contracts en traditionele contracten goed te laten werken, ligt voorlopig bij de juristen en de programmeurs van code.

Juridische aspecten bij gebruik van programma’s zoals ChatGPT

ChatGPT is een tekstgeneratie-programma dat kunstmatige intelligentie gebruikt om opdrachten uit te voeren. Het programma wordt getraind met enorme sets aan data bestaande uit verschillende soorten teksten (al dan niet onrechtmatig verkregen). De resultaten van ChatGPT zijn indrukwekkend en worden steeds beter. Het programma wordt al gebruikt om complexe taken uit te voeren, zoals het schrijven van creatieve teksten en (juridische) adviezen.

De volgende juridische aspecten spelen een rol bij het gebruik van programma’s zoals ChatGPT:

1. 1. 1. Auteursrecht – ChatGPT gebruikt teksten die auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn voor het genereren van teksten. Volgens de gebruiksvoorwaarden van ChatGPT moet de gebruiker controleren of teksten van ChatGPT (de output) inbreuk maken op auteursrechten van derden. Deze controle is in de praktijk zeer lastig waardoor het gebruik van teksten van ChatGPT het risico meebrengt dat er auteursrechten van anderen wordt geschonden. Voor zover de output van ChatGPT geen inbreuk op auteursrechten maakt en voldoende origineel is, is de vraag wie de eigenaar van de auteursrechten op de output wordt. Dat kan de gebruiker zijn, maar ook de ontwikkelaar van ChatGPT of de teksten zijn vrij van auteursrechtelijke bescherming. Ieder scenario brengt andere uitdagingen mee. Het wordt opgemerkt dat de gebruiksvoorwaarden van ChatGPT de (eventuele) rechten op output aan de gebruiker overdragen.
      2. AVG / databeveiliging – ChatGPT voldoet niet aan de Europese privacywet AVG die (ook) in Nederland geldt. Bij het gebruik van ChatGPT belandt de ingevoerde opdracht via internet op de server van ChatGPT. De inhoud van de ingevoerde opdracht (denk aan persoonsgegevens of bedrijfsgevoelige informatie) kan zo in verkeerde handen terecht komen. Daarom is het af te raden om gevoelige informatie te gebruiken in opdrachten aan ChatGPT. Om dezelfde reden is het af te raden om gevoelige informatie te gebruiken in online vertaalmachines.
      3. Betrouwbaarheid – de output van ChatGPT is indrukwekkend maar niet altijd betrouwbaar. Het (ongecontroleerde) gebruik van onjuiste output kan (aansprakelijkheids)risico’s meebrengen. Denk aan claims vanwege ‘fake news’ en foute berekeningen of adviezen die door ChatGPT zijn gegenereerd. ChatGPT zal de verantwoordelijkheid voor het gebruik van onjuiste output bij de gebruiker neerleggen.

ChatGPT is een krachtige tool die – met bovenstaande opmerkingen – nuttig kan worden ingezet op verschillende manieren. Auteurs en (juridisch) adviseurs worden voorlopig niet vervangen door kunstmatige intelligentie, het is vooral een extra ‘tool’ in de spreekwoordelijke gereedschapskist.

Voor vragen over dit onderwerp kunt u contact opnemen met Sander Pieroelie (06-222 878 65).

Dit artikel is gepubliceerd in de Nieuwsbrief Vestius van augustus 2023