Corona special | Vakantie in 2020 en aanspraak op salaris

Wereldwijd zijn vanwege de coronapandemie vergaande beperkende maatregelen getroffen. Het reizen naar andere landen is daar een voorbeeld van. De reisbeperkingen worden inmiddels geleidelijk opgeheven.

Vanaf 15 juni is het weer mogelijk op vakantie te gaan naar enkele landen binnen de EU. Het reisadvies voor die landen wordt dan geel (vakantiereizen mogelijk, maar let op risico’s). Het reisadvies voor alle landen buiten de EU blijft oranje (vakantiereizen afgeraden).

Wanneer voor een land code oranje geldt, dan wordt geadviseerd om alleen naar dat gebied te reizen als dat noodzakelijk is. Een vakantiereis valt hier niet onder. Een bezoek aan een direct familielid vanwege bijzondere omstandigheden, bijvoorbeeld ziekte, kan over het algemeen wel als noodzakelijk worden aangemerkt.

Kan de werkgever de werknemer verbieden om op vakantie te gaan naar een oranje land?

Het antwoord hierop is “nee”. De werkgever mag de werknemer dus niet verbieden om naar een oranje gebied te reizen.

Wat de werkgever wel kan doen is het personeel vooraf informeren over de gevolgen op de werkvloer wanneer tegen het advies in naar een oranje land wordt gereisd.

Van de werknemer kan bij de vakantieplanning op grond van goed werknemerschap worden verwacht dat hij daarbij enigszins rekening houdt met zijn directe collega’s en dus niet naar een gebied reist waarvoor code oranje geldt. Het staat de werknemer echter vrij om dit te doen.

Loon zonder arbeid; bewijslast werkgever

Hoe zit het dan met de loonaanspraken van de werknemer?

Het wettelijke uitgangspunt is dat de werkgever verplicht is het salaris door te betalen, ook wanneer de werknemer de overeengekomen arbeid geheel of gedeeltelijk niet heeft verricht. Deze verplichting vervalt, als de werknemer de overeengekomen arbeid niet heeft verricht door een oorzaak die in redelijkheid voor rekening van de werknemer behoort te komen. Of dit het geval is, is afhankelijk van de feiten en omstandigheden van het geval.

Als de werknemer naar een oranje gebied reist en daar bijvoorbeeld vast komt te zitten of na terugkomst, vanwege overheidsmaatregelen, gedurende twee weken geïsoleerd moet blijven, waardoor de werknemer (mogelijk) niet kan werken, dan kan dat voor risico van de werknemer komen. De werknemer kan dan zijn/haar aanspraak op loon verliezen.

Loon tijdens ziekte

Wat als de werknemer dan ziek wordt?

De werknemer heeft wettelijk recht op 70% van het laatst verdiende loon, wanneer hij de bedongen arbeid niet heeft verricht wegens arbeidsongeschiktheid (lees: ziekte). Hierop bestaan enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld wanneer de ziekte door opzet van de werknemer is veroorzaakt. De opzet moet gericht zijn op ziek worden. In de rechtspraak wordt opzettelijk veroorzaken van ziekte niet snel aangenomen. Van opzet is bijvoorbeeld geen sprake als de werknemer risicovol gedrag vertoont. Het nemen van een overdosis aan medicijnen en een cosmetische ingreep (zonder medische noodzaak) zijn enkele voorbeelden waarbij opzet niet werd aangenomen.

Risicovol gedrag kan wel tot ziekte leiden door schuld of toedoen van de werknemer. Veelal wordt in cao’s of arbeidsovereenkomsten bepaald dat het loon gedurende ziekte tot 100% wordt aangevuld. Voor die gevallen is het mogelijk om schriftelijk overeen te komen dat als de ziekte veroorzaakt wordt door schuld of toedoen van de werknemer, de werknemer dan geen recht heeft op de aanvulling (boven de wettelijke 70% van het laatst verdiende loon).

Vakantiereizen

Wanneer wij uitgaan van het scenario dat de werknemer op vakantie is geweest naar een oranje land en de werknemer na terugkomst naar Nederland vanwege overheidsmaatregelen in thuisquarantaine moet, dan zijn de volgende gevolgen denkbaar.

  • De werknemer kan thuiswerken en doet dat ook. De werknemer heeft aanspraak op salaris.
  • De werknemer kan niet thuiswerken. Verdedigbaar is dan dat de werknemer geen recht heeft op salaris, omdat de werknemer het reisadvies heeft genegeerd. Het risico komt dan voor rekening van de werknemer.
  • De werknemer meldt zich na terugkomst ziek. Voor zover de ziekmelding van de werknemer verband houdt met corona-gerelateerde klachten, dan kan de werkgever het standpunt innemen dat de werknemer de ziekte door opzet heeft veroorzaakt (door het advies in de wind te slaan). Wanneer sprake is van opzet, dan kan dit leiden tot verlies van de loonaanspraak van de werknemer. Maar, zoals hiervoor al is opgemerkt, is het niet eenvoudig om opzet van de werknemer (om ziek/arbeidsongeschikt te worden) te bewijzen. In theorie biedt de wet dus de mogelijkheid om het salaris gedurende ziekte wegens opzet van de werknemer stop te zetten, in de praktijk blijkt dit lastig. Hooguit verlies van de aanvulling boven de wettelijke 70% is dan een mogelijkheid, mits dit contractueel (in de cao of in de arbeidsovereenkomst) is vastgelegd. Een andere complicatie is de vraag hoe de werkgever erachter komt of de ziekmelding corona-gerelateerd is. Het staat de werkgever namelijk niet vrij om de werknemer naar medische informatie te vragen na een ziekmelding. Die informatie dient de werknemer wel met de bedrijfsarts te delen. De bedrijfsarts volstaat echter met een oordeel over de arbeids(on)geschiktheid van de werknemer. Verdere informatie mag de bedrijfsarts niet aan de werkgever verstrekken.
  • De werknemer meldt zich ziek met niet corona-gerelateerde klachten. De werkgever heeft dan een loondoorbetalingsplicht gedurende ziekte, ervan uitgaande dat de bedrijfsarts oordeelt dat de werknemer arbeidsongeschikt is.
Werknemer zit vast in het buitenland

Komt de werknemer vast te zitten in een oranje land, dan geldt ook voor die situatie dat het negeren van het negatieve reisadvies gevolgen kan hebben op het recht op salaris. Het risico komt dan voor rekening van de werknemer. Kan de werknemer vanaf het vakantieadres werken, dan heeft de werknemer recht op salaris voor de gewerkte uren.

Geniet de werknemer vakantie in een geel land dat tijdens vakantie oranje wordt, dan behoudt de werknemer zijn loonaanspraken, mits de werknemer zo gauw mogelijk terugkeert. Verzuimt de werknemer om dit te doen, dan kan ook dat aanleiding zijn om de loonaanspraken te verliezen.

Reizen voor het werk

Mag de werknemer weigeren om voor zijn werk naar het buitenland te reizen? In beginsel niet. De werknemer is wettelijk verplicht zich te houden aan de instructies van de werkgever omtrent het verrichten van de arbeid. Wanneer het echter om reizen naar een gebied gaat waarvoor oranje code geldt, dan kan de werknemer weigeren om naar dat gebied te reizen, als de reis niet noodzakelijk is. De reis zal sneller als niet noodzakelijk worden aangemerkt, wanneer de reis naar het buitenland bijvoorbeeld voor een meeting zou zijn die ook in de vorm van een video conference plaats kan vinden. De werknemer kan weigeren te reizen en hij behoudt dan recht op salaris.

Conclusie

De werknemer kan op vakantie gaan naar risicovolle landen, waardoor hij mogelijk loonaanspraken verliest. Het negeren van het door de overheid afgegeven negatieve reisadvies in verband met de coronapandemie kan gevolgen hebben op de loonaanspraken van de werknemer. Wanneer de werknemer hierdoor niet in staat is om zijn bedongen arbeid te verrichten, dan komt dat voor rekening van de werknemer en verliest hij zijn recht op salaris. Dit is anders, als het reizen naar een risicovol land noodzakelijk is. Het reizen naar een risicovol land met als doel vakantie vieren kan niet als noodzakelijk worden bestempeld.

In geval van arbeidsongeschiktheid als gevolg van ziekte is de kans aanzienlijk dat de werknemer zijn aanspraak op loondoorbetaling tot minimaal 70% behoudt, als hij na een reis naar een risicovol land ziek wordt en de bedrijfsarts van oordeel is dat de werknemer arbeidsongeschikt is.

Heeft u vragen over dit onderwerp? Neemt u dan contact op met Eliza Akopova (06-12860380).

Gepubliceerd op 16 juni 2020